امروزه يكي از چالشهاي فراروي مديريت منابع آب، تامين آب براي بخش كشاورزي است.با افزايش جمعيت،گسترش شهرنشيني  و صنعتي شدن، تقاضا براي مصارف مختلف آب ، پيوسته در حال افزايش است. نياز آب در بخش  كشاورزي براي تامين غذا همراه مهم ترين  نياز بشري بوده و به عنوان امنيت غذايي در هر منطقه محسوب ميشود.كشاورزي در بسياري از كشورها، شغل اصلي جوامع  روستايي است.

 افزايش رشد جمعيت و پيش بيني هاي  آماري نشان ميدهد جمعيت جهان تا سال 2025 ميلادي بالغ بر 5/8 ميليارد نفر خواهد شد و 50 كشور جهان با سرانه  كمتر از 1000 متر مكعب  به ازاي هر نفر در سال ، با بحران كم آبي و تامين  غذا مواجه خواهند شد.كشور ايران  نيز در افق مذكور داراي  جمعيت بيش از 100 ميليون نفر، كه سرانه تجديد ناپذير 1200متر مكعب در سال به ازاي هر نفر در حد بحران تنش آبي شديد قرار خواهند گرفت.
آمار هاي جهاني نشان ميدهد:
-70 درصد آب شيرين در سطح جهان در بخش كشاورزي مصرف مي شود.
- از 13 ميليارد هكتار اراضي دنيا، 12 درصد اراضي آن كشاورزي است.( حدود 5/1 ميليارد هكتار)
- از 5/1 ميليارد هكتار اراضي آب دنيا ، 277 میلیون هکتاراراضی آبی است.
- از 277 ميليون هكتار  اراضي آبي دنيا،تنها 14 درصد ( 39 ميليون هکتار ) مجهز به آبياري تحت فشار هستند.
- از 39 ميليون هكتار اراضي آبياري تحت فشار، 33 ميليون هكتار به روش آبياري باراني  و 6 ميليون هكتار اراضي با روش آبياري ميكرو  تحت پوشش هستند.
- 33 در صد كشاورزي جهان و در ايران  68 درصد  از آب زيرزميني برداشت مي شود.
بنابراين محدوديت منابع آب شيرين  ، براي تأمين غذا در بخش كشاورزي ايجاب مي كند مديريت  توامان منابع آب و خاك صورت پذيرد . مديريت مصرف آب مهم ترين فاكتور مديریت يكپارچه منابع آب ، در بخش كشا.ورزي است.امنيت غذا در حال  و آينده ،امنيت ملي ، اشتغال و رفاه اجتماعي ، توسعه و رشد در همه زمينه ها ، حفظ منابع و محيط زيست بر اساس مديريت مصرف آب و كشاورزي پايدار بستگي به رعايت موراد ذيل مي باشد:
- استفاده از روشهاي بهينه آبياري ( تحت فشار، باراني ،قطره اي ، زيرسطحي)
- كاهش هدر رفت
- استفاده مجدد از آب
- استفاده از منابع غير متعارف
- جايگزيني پساب براي مصارف كشاورزي
- تلفيق مناسب منابع آب زيرزميني و سطحي
- كاهش تبخير
- نگرش اقتصادي در مصرف آب مجازي
- حفاظت كيفي منابع آب
- جلوگيري از اضافه برداشت ها  و اثر آن در نشست زمین ( آبخوان هاي آبرفتي ) و كاهش ضريب ذخيره آبخوان ها)
- استفاه از ا لگوي كشت متناسب با اقليم ، خاك و توزيع بارش
- پوشش انهار سنتي
- شناسايي و استفاده از منابع آب آهكي ، سازندهاي سخت و منابع آب فسيلي
- آموزش و ترويج فرهنگ  مصرف بهينه آب
- آموزش و ترويج مراحل كاشت ، داشت و برداشت  مناسب
- تعيين تعرفه آب كشاورزي و تاثير آن در كاهش مصرف آب و افزايش توليد محصولات و بهره وري اقتصادي
- آبخوان داري و آبخيزداري
- مديريت  ريسك سيلاب و توزيع سيل  در آبخوانها با اجراي طرح هاي تغذيه  مصنوعي
- مديريت كشت در سالهاي خشكسالي
- نگرش عميق  به مسائل زيست محيطي  هر منطقه و تاثيرات  متقابل آب و خاك  و نقش آن در تعادل  اكوسيستم  مناطق
- مديريت آگاهانه  و برنامه ريزي  نرم افزاری  آبياري در مزارع
-   ساخت مخازن داخل مزرعه در طرح هاي آبياري به منظور تامين  هد براي آبياري قطره اي و باراني همچنين آبياري  مزارع  در شب بدون صرف انرژي در سوخت و برق
- هماهنگي بين سازمانهاي  مرتبط با آب و خاك
- تحقيقات كاربردي   در خصوص نياز  آبي محصولات و نوع و كيفيت  محصول ، بذر اصلاح شده ، شناسايي گياهان مقاوم در مقابل  شوري ، تاثير تغييرات  اقليم و شرايط خاك
- آبياري  قطره اي زير سطحي  به منظور كاهش هدر رفت  و جلوگيري از تبخير و تامين  به موقع آب براي ريشه گياه
- نصب كنتورهاي  هوشمند بر روي  چاههاي كشاورزي و كنترل حجم برداشت و كنترل زمان ابياري مزارع
- تعيين نياز آبي بهينه براي مراحل  رشد هر گياه
- تعيين رطوبت بهينه  خاك و عمق نفوذ آن در خاك ، بمنظور نياز آبي بهينه
- تجهيز مزارع به سيستمهاي الكترونيكي به منظور ابياري در زمان مورد نياز  و شرايط  رشد هرگياه
- جلوگيري از فرسايش خاك هاي زراعي و حاصلخيز
- عدم تغيير كاربري اراضي به منظور جلوگيري از فرسايش خاك ، افزايش رسوبات و حفظ مراتع طبيعي
- مديريت اراضي ديم ، الگوي  كشت متناسب  با اقليم ، پيش بيني  هواشناسي و استفاده از نتايج در شرايط نوع كشت ،زمان کشت، بررسي آفات  و دفع آن در مزارع ديم ، جلوگيري از رشد علف هاي هرز به منظور افزايش توليد محصولات در اراضي ديم ، شخم مناسب با شرایط خاک و اقلیم منطقه به منظور هوادهی خاک ، حفظ رطوبت خاک و افزایش کارآیی و استفاده از بارش موثر
اراضي ديم در دنيا حدود 2/1 ميليارد هكتار و 60 درصد محصولات كشاورزي جهان از اين نوع  اراضي توليد مي شود. مديريت  و حفظ مراتع 60 ميليارد هكتار  مراتع دنياكه به زنجيره غذايي انسانهــا  و دام ها كمك مي كند و باعث كاهش هزينه هاي دامپروري  خواهد بود.
- مديريت زهكش ها و استفاده مجدد از آب زهكشها براي محصولات خاص و مقاوم در مقابل شوري
- ايجاد تعاوني ها و تشكل هاي آب بران  بـــراي بهره برداري بهينه  و مديريت آبتوسط آب بران
- پايش و ارزيابي مدا وم عملكرد  توليد به منظور شناخت بيشتر در جهت افزايش توليد محصولات
- نقش نهاده هاي مختلف در بهره وري  آب و خاك
- تغيير الگوي كشت متناسب با شرايط خشكسالي
- فناوري بهبود بهره وري در كشت هاي گلخانه اي  و استفاده  از روش هاي  باراني  و قطره اي در آبياري  گلخانه ها
- كنترل آفت ها در اراضي  كشاورزي و نقش مؤثر آن در توليد رشد گياه ، نياز آبي و كيفيت محصول
- احياء اراضي با اجراي  زهكشها  و استفاده  مجدد از آب زهكشها براي توسعه اراضي كشاورزي
- جايگزيني  پساب  تصفيه شده خانگي و صنعتي براي حفظ منابع آب سطحي و زيرزميني
- به كارگيري  روشهاي مختلف براي كاهش رطوبت خاك
- روش آماده سازي ژنتيكي  محصولات  در شرايط تنش آبي
- كنترل شوري  خاك با استفاده  از روشهاي  مختلف آبياري
- مكانيزاسيون ادوات كشاورزي
- تسطيح اراضي  و نقش آن در كاهش  مصرف آب  و افزايش توليد محصولات در هكتار
- مديريت تبخير   و اثر   آن در كاهش مصرف آب ، تأثير نور مستقيم  خورشيد و باد در افزايش  تبخير و نياز آبي
- توسعه آبياري ميكرو در برداشت ها از آب زير زميني و سطحي
- استفاده از آبياري ميكرو در كشت هاي گلخانه اي
- پخش سيلاب به منظور افزايش ذخيره رطوبت خاك
- رعايت تقويم آبياري با توجه به نوع كشت ، بافت خاك و شرايط اقليمي
- اعمال مديريت مشاركتي آبياري
- ايجاد سامانه پشتيباني و تصميم گيري (DSS )
- مشاركت زنان در آبياري
- تغيير نگرش كشاورزان  براي  پذيرش طرح جديد آبياري ميكرو، صرفه جويي آب و جلوگيري از ضايعات محصولات كشاورزي
- جلوگيري از فا سد شدن محصولات با توسعه صنايع جنبي كشاورزي ، دامي ، باغي و زراعي ،( بر اساس آمار 30 درصد محصولات كشاورزي  در دنيا دور ريز مي شوند كه معادل   40 ميليارد  متر مكعب آب ، و نياز  غذايي 500 ميليون جمعيت مي باشد)
- مشاركت مالي دولت در طرحهاي آبياري نوين (وضع موجود و طرح)
- مرمت و بازسازي سامانه هاي قديمي كشاورزي
- بازنگري قوانين مديريت آب ، خاك. و محيط زيست
- ايجاد سامانه هــاي الكترونيكي  و هوشمنمد اندازه گيري  آب در كانالهای اصلي و فرعي
-  تشويق بخش خصوصي  براي مشاركت در مديريت  آب و خاك
- جذب سرمايه گذاري براي استفاده از پسابهاي صنعتي و خانگي
- ايجاد بازار آب
- تجارت جهاني آب
- انتقال مديريت  آب به بهره برداران
- تعيين قطعات كشاورزي متناسب  با شرايط  خاك و فيزيوگرافي  منطقه
- طبقه بندي اراضي و تعيين  نوع كشت به منظور صرفه جويي
- آگاهي رساني و ترويج  فرهنگ صرفه جويي آب
- آموزش كاربران و آموزش هاي عمومي و همگاني در زمينه  مصرف  بهينه آب،افزايش كارايي و توليد محصولات كشاورزي
همچنين ساير فاكتور هاي موثر  مي بايست  بعنوان مديريت  جامع آب ، خاك و محيط  زيست اعمال  تا امكان تامين غذا و امنيت غذايي براي  جامعه جهاني فراهم گردد. در مورد صرفه جويي آب در بخش كشاورزي كشور ايران بايد گفت: فرمايش مقام معظم رهبري در گفتار آغازين  سال 88 ( اصلاح الگوي مصرف) سال 89 ( سال همت مضاعف و كار مضاعف) استمرار اصلاح  الگوي مصرف و كاهش 10 درصدي در بخش كشاورزي ،و سال90(سال جهاداقتصادی) تاکید مجددبر اصلاح الگوی مصرف و کاهش 10 درصدی مصرف در بخش کشاورزی جهاد و تكليف شرعي براي آحاد جامعه ، دولت(وزارتخانه هاي جهاد كشاورزي،نيرو ،بازرگاني و ....) و به خصوص جامعه  كشاورزي مي باشد. لذا حركت جهشي و جهاد اقتصادي و صرفه جويي آب ، در بخش كشاورزي به ميزان 10 درصد با اعمال  مديريت توامان آب و خاك ، هماهنگي ، ايجاد تعامل بين  سازماني  و همكاري  كشاورزان  در خصوص  اصلاح وضع موجود  آبياري ،رعايت تقويم زراعي ، رعايت الكوي كشت متناسب با اقليم هر منطقه ،  جلوگيري از اضافه برداشت آب زيرزميني  و سطحي ، اجراي شبكه هاي فرعي ، توسعه كشت هاي گلخانه اي و آموزش  و ترويج  مصرف  بهينه، تعيين تعرفه آب كشاورزي ، با حداقل هزينه ها در سال جهاد اقتصادي مي تواند، تحقق يابد.
البته اجراي اين تكليف ، منوط به ارائه برنامه هاي مشترك وزارتخانه هاي جهاد كشاورزي، نيرو و ساير سازمانهاي مرتبط همچنين تشكيل كارگروههاي تخصصي و عملياتي در اين وزارتخانه ها خواهد بود  تا بتوان  در شش ماهه اول سال كه فصل زراعي  و آبياري  است، اقدامات مؤثر در جهت  تحقق فرمايش  مقام معظم رهبري در خصوص كاهش 10 درصد آب بخش كشاورزي را به انجام  رساند .مجدداً تاكيد ميشود تعيين تعرفه آب كشاورزي نقش موثر در صرفه جويي آب كشاورزي و افزايش محصولات خواهد داشت و تجربه  حاصل از هدفمند كردن يارانه  در كاهش مصرف ساير كالاها، نظير سوخت ، برق و آب شرب گواه بر اين  مطلب خواهد بود.با تعيين و تصويب  نرخ آب كشاورزي طی سال جاری نیز مهمترین گام در خصوص تحقق فرمایش مقام معظم رهبری ،(کاهش 10درصد)  و جهاد اقتصادی در بخش کشاورزی و  اصلاح  الگوي مصرف برداشته خواهد شد.همچنين شرايط را براي  جذب سرمايه گذار و اجراي  اصل 44 در عرصه توسعه و بهره برداري بهينه از آب  و خاك فراهم خواهد نمود.
اصلاح الگوی  مصرف و صرفه جويي آب در بخش كشاورزي، لبيك اعتقادي و عملي  به فرمايش مقام معظم رهبري در سال جهاد اقتصادي خواهد بود.

 

http://entb.lxb.ir/" target="_blank" title="http://entb.lxb.ir/">< img src="http://0up.ir/do.php?imgf=3-بنر.gif" border="0" alt="http://0up.ir/do.php?imgf=3-بنر.gif" />

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: